آیه 62 سوره قصص

وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (62)

وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ‌: و ياد كن روزى را كه بخواند خداى تعالى كافران را، فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ‌: پس فرمايد به ايشان بر سبيل تهكم و تقريع: كجايند شريكان من، الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ‌: آنانكه بوديد كه گمان مى‌برديد ايشان را كه شريك منند، تا شما را از عذاب خلاص كنند.

أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ (61) وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ (62) قالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنا هؤُلاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنا أَغْوَيْناهُمْ كَما غَوَيْنا تَبَرَّأْنا إِلَيْكَ ما كانُوا إِيَّانا يَعْبُدُونَ (63) وَ قِيلَ ادْعُوا شُرَكاءَكُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُمْ وَ رَأَوُا الْعَذابَ لَوْ أَنَّهُمْ كانُوا يَهْتَدُونَ (64) وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ ما ذا أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ (65)

فَعَمِيَتْ عَلَيْهِمُ الْأَنْباءُ يَوْمَئِذٍ فَهُمْ لا يَتَساءَلُونَ (66)

ترجمه‌

آيا پس كسى كه وعده داديم او را وعده خوبى پس او يابنده است آنرا مانند كسى است كه داديم او را بهره زندگانى دنيا پس او است روز قيامت از حاضر كرده شدگان‌

و روز كه ندا كند آنها را پس گويد كجايند شريكان من كه بوديد گمان ميكرديد

گويند آنانكه لازم شد بر آنها وعده عذاب پروردگارا اينانند آنانكه گمراه كرديم، گمراه كرديمشان همچنانكه گمراه شديم بيزارى جوئيم بسوى تو نبودند كه ما را بپرستند

و گفته شود بخوانيد شريكانتان را پس بخوانند آنها را پس اجابت ننمايند از آنها و به بينند عذاب را و آرزو كنند كه آنها بودند آنچنان كه هدايت مى‌يافتند

و روز كه ندا كند آنها را پس گويد چه جواب داديد پيغمبران را

پس پوشيده شود بر آنها خبرها در چنين روز پس آنها از يكديگر پرسش نميكنند.

تفسير

خداوند متعال در تعقيب آيات سابقه و ترجيح حال كسانيكه متنعّم بنعيم آخرتند بر متنعّمين در دنيا فرموده آيا كسيكه ما وعده خوب منجز باو داديم كه در آخرت بهشت برين از آن او باشد و قطعا بآن و اصل خواهد شد و

جلد 4 صفحه 201

هميشه از نعمتهاى گوناگون آن برخوردار خواهد بود مانند كسى است كه چند روز در اين دنيا متنعّم و بهره‌مند نموديم او را با هزاران زحمت و تشويش و روز قيامت هم بايد در محضر عدل ما حاضر شود براى حساب و عقاب چنين نيست بلكه تفاوت ميان آن دو از زمين تا آسمان است و اى پيغمبر ياد كن براى اين جماعت متنعّم مشرك روزى را كه ندا ميكند آنها را خداوند و براى ملامت و سرزنش آنها مى‌فرمايد كجايند آن كسانيكه شما آنها را شركاء من مى‌پنداشتيد در اطاعت و عبادت و اميدوار بانتفاع از آنها بوديد پس بزرگان و رؤساء آنها كه مستحق عقوبت شدند در دنيا بوعده‌هاى عذاب خدا بلسان انبياء مانند فرعون و نمرود و شياطين انسى و جنّى گويند پروردگارا اينجماعت آنانند كه گمراه نموديم ما آنها را ولى گمراه نموديم آنانرا چنانچه گمراه شديم خودمان و فعلا ما از آنها و عملشان بيزارى مى‌جوئيم نزد تو آنها در واقع عبادت نمى‌نمودند ما را بلكه پيروى از هواى نفس خودشان ميكردند چنانچه ما هم پيرو هواى نفس خود بوديم و در گمراهى و سببش شريكيم با آنان ما آنها را مجبور ننموديم بكفر و عصيان خودشان باختيار خود كردند آنچه كردند ما هم باختيار خود كرديم آنچه كرديم پس در استحقاق عقوبت مزيّتى بر آنها نداريم و از طرف خداوند بمرءوسين خطاب ميشود كه بخوانيد شركاء جعلى خودتان را كه در دنيا براى خدا قرار داده بوديد باميد انتفاع از آنها براى نصرت يا شفاعت خودتان در امروز و آنها از بيچارگى متوسل بآن اشقيا ميشوند و از آنها جوابى نميشنوند و كمكى نمى‌بينند براى آنكه آنها از اينها بيچاره‌ترند و همه عذاب الهى را مشاهده مى‌نمايند كه بآنها احاطه كرده و اگر آنها راه چاره‌اى مى‌يافتند از خود دفع مى‌نمودند عذاب را و بنابراين جواب لو محذوف است و محتمل است لو براى تمنّى باشد يعنى آرزو نمايند كه در دنيا هدايت يافته بودند براه نجات از عذاب و وصول بثواب و نيز ياد كن براى اين جماعت روزى را كه ندا ميكند خداوند آنها را پس ميگويد براى سرزنش و ملامتشان در مقام عبادت و اطاعت كه چه جواب گفتيد به پيغمبرانى كه مبعوث بر شما بودند براى بيان معارف و احكام و بچه اندازه از آنها معتقد شديد و عمل نموديد پس پوشيده و ناپديد و مشتبه گردد بر آنها در آنروز

جلد 4 صفحه 202

راههاى جواب و محو شود از نظرشان مطالب از شدت هول و هراس بطوريكه قدرت پيدا نميكنند بر پرسش از يكديگر براى پيدا كردن راه جوابى و بيان عذرى در پيشگاه احديّت كه موجب رفع عذاب يا تخفيف آن از آنها گردد.

وَ يَوم‌َ يُنادِيهِم‌ فَيَقُول‌ُ أَين‌َ شُرَكائِي‌َ الَّذِين‌َ كُنتُم‌ تَزعُمُون‌َ (62)

و روزي‌ ‌که‌ ندا ميفرمايد مشركين‌ ‌را‌ ‌پس‌ ميفرمايد كجا هستند شريك‌هاي‌ ‌من‌ كساني‌ ‌که‌ بوديد ‌شما‌ مشركين‌ گمان‌ ميكرديد ‌که‌ ‌آنها‌ شريك‌ منند ‌در‌ عبادت‌ و اطاعت‌ و بنده‌گي‌.

شركايي‌ ‌که‌ اينها شريك‌ قرار داده‌ بودند بسيار هستند: رأس‌ ‌آنها‌ شيطان‌ ‌که‌ ميفرمايد أَ لَم‌ أَعهَد إِلَيكُم‌ يا بَنِي‌ آدَم‌َ أَن‌ لا تَعبُدُوا الشَّيطان‌َ إِنَّه‌ُ لَكُم‌ عَدُوٌّ مُبِين‌ٌ (يس‌ ‌آيه‌ 60) و ‌اينکه‌ شامل‌

جلد 14 - صفحه 261

جميع‌ مشركين‌ و كفار و اهل‌ ضلالت‌ و فساق‌ و اهل‌ معاصي‌ و ظالمين‌ ميشود زيرا تمام‌ باغواي‌ شيطان‌ بوده‌ و اما ساير شركاء بتهاي‌ بت‌ پرستان‌ گاو گاوپرستان‌ آتش‌ آتش‌پرستان‌ گوساله‌ گوساله‌پرستان‌ بلكه‌ عيسي‌ و ملائكه‌ بلكه‌ ارباب‌ ضلال‌.

وَ يَوم‌َ يُنادِيهِم‌ فاعل‌ ينادي‌ خداوند تبارك‌ و ‌تعالي‌ ‌است‌ بقرينه‌ جمله‌ ‌بعد‌ و مرجع‌ ضمير ‌هم‌ تمام‌ مشركين‌ و كفار و اهل‌ ضلالت‌ و بدعت‌ هستند.

أَين‌َ شُرَكائِي‌َ تعبير شركائي‌ ‌يعني‌ آنهايي‌ ‌که‌ ‌شما‌ شريك‌ ‌من‌ قرار داديد.

الَّذِين‌َ كُنتُم‌ تَزعُمُون‌َ و الا شريك‌ ندارد ‌خدا‌ نه‌ ‌در‌ ذات‌ و نه‌ ‌در‌ صفات‌ و نه‌ ‌در‌ افعال‌ و نه‌ ‌در‌ عبادت‌ و نه‌ ‌در‌ نظر و معناي‌ تزعمون‌ ‌يعني‌ مدرك‌ و دليلي‌ و حجتي‌ ‌بر‌ الوهيت‌ و اطاعت‌ ‌آنها‌ نداريد بلكه‌ منشأ ‌آن‌ قساوت‌ قلب‌ سياهي‌ دل‌ هواي‌ نفس‌ و تقليد آباء ‌است‌ چنانچه‌ فرداي‌ قيامت‌ شيطان‌ ميگويد: وَ قال‌َ الشَّيطان‌ُ لَمّا قُضِي‌َ الأَمرُ إِن‌َّ اللّه‌َ وَعَدَكُم‌ وَعدَ الحَق‌ِّ وَ وَعَدتُكُم‌ فَأَخلَفتُكُم‌ وَ ما كان‌َ لِي‌ عَلَيكُم‌ مِن‌ سُلطان‌ٍ إِلّا أَن‌ دَعَوتُكُم‌ فَاستَجَبتُم‌ لِي‌ فَلا تَلُومُونِي‌ وَ لُومُوا أَنفُسَكُم‌ ما أَنَا بِمُصرِخِكُم‌ وَ ما أَنتُم‌ بِمُصرِخِي‌َّ إِنِّي‌ كَفَرت‌ُ بِما أَشرَكتُمُون‌ِ مِن‌ قَبل‌ُ إِن‌َّ الظّالِمِين‌َ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ (ابراهيم‌ آيه 22) و ميفرمايد كَمَثَل‌ِ الشَّيطان‌ِ إِذ قال‌َ لِلإِنسان‌ِ اكفُر فَلَمّا كَفَرَ قال‌َ إِنِّي‌ بَرِي‌ءٌ مِنك‌َ إِنِّي‌ أَخاف‌ُ اللّه‌َ رَب‌َّ العالَمِين‌َ (حشر ‌آيه‌ 16) و ‌غير‌ اينها ‌از‌ آيات‌ شريفه‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ سور قرآنيه‌:

]

(آیه 62)- و به دنبال این سخن، صحنه‌های رستاخیز را در برابر کفار مجسّم می‌کند صحنه‌هایی که از تصورش مو بر بدن راست می‌شود و اندام را به لرزه در می‌آورد.

می‌گوید: «روزی را (به خاطر بیاورید) که خداوند آنها را ندا می‌دهد و می‌گوید: کجا هستند همتایانی که برای من می‌پنداشتید»؟! (وَ یَوْمَ یُنادِیهِمْ فَیَقُولُ أَیْنَ شُرَکائِیَ الَّذِینَ کُنْتُمْ تَزْعُمُونَ).

این سؤال یک نوع سر زنش و مجازات است.